24 Kasım 2015 Salı

İŞ SÖZLEŞMESİ NEDİR , İŞ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI , TÜRLERİ , BORÇLARI NELERDİR ?

Ø  İş Sözleşmesinin tanımı ;
            Bir tarafın bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafında ücret ödemeyi üstlenmesinden dolayı oluşan sözleşmedir.

Ø  İş Sözleşmesinin Unsurları ;

1.      İş Görme Borcu ; iş sözleşmesine bağlı olarak çalışan işçi bir iş yapacaktır. Bu işler yük taşıma , temizlik olabildiği gibi mühendislik, doktorluk gibi işlerde olabilir.
2.      Ücret Unsuru ; Yapılan bir iş karşılığında mutlaka bir ücret ödenmelidir. Gönüllü yapılan çalışmalarda veya zorla çalıştırma varsa iş sözleşmesi meydana gelmemiştir.
3.      Bağımlılık Unsuru ; İş sözleşmesinin konusu insan faaliyeti , daha doğrusu insan emeğidir. Bu nedenle işveren tarafından hazırlanan talimatlara ve emirlere uymak zorundadır.

Ø  İş Sözleşmesinin Türleri ;

1.    Sürekli ve Süreksiz İş Sözleşmesi ; Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş , daha uzun süren işlere ise süreksiz iş denilmektedir.
2.    Belirli Ve Belirsiz İş Sözleşmesi ; Başlangıcı ve bitişi belli olan akitlere belirli, başlangıcı ve bitimi belli olmayan işlere de belirsiz süreli iş sözleşmesi denir.
3.    Tam Süreli Ve Kısmı Süreli İş Sözleşmesi ; İşçinin normal günlük çalışma süreleri (45 saat) üzerinden yapılan sözleşmelere Tam süreli , tam süreli çalışana oranla daha az çalışan (30 saat) işçiye yapılan iş sözleşmesine kısmı süreli iş sözleşmesi denir.
4.    Çağrı Üzerine Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi ; Yazılı sözleşme ile işçinin gerekli olduğu durumlarda çağrılıp çalıştırılmasına denir. Haftalık olarak çalışma süresi ise 20 saattir.
5.    Takım Sözleşmesi İle Oluşturulan İş Sözleşmesi ; Birden çok kişinin meydana getirdiği topluluğu ve bu topluluğu temsil eden kişi tarafından işverenle yaptığı sözleşmeye takım sözleşmesi denir.

Ø  İş Sözleşmesi Nasıl Yapılır;
            İş sözleşmesi, kişilerin hak ve çıkarları doğrultusunda her iki tarafında iş koşulları üzerinde anlaşmaları ile kurulur. Ancak , iş sözleşmesinde dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır.Bunlar kişilerin ehliyetli ve hür olması, ahlaki ve sosyal nedenlerle bazı koruma adı altında bulunan kişiler ile, iş sözleşmesi yapma özgürlüğünü sınırlayıcı hükümler belirtilmiştir. Bu sebeple sözleşme yaparken yasakları ve belirlenen grupları göz önünde bulundurmak gereklidir.


Ø  İşçi Ve İşverenin İş Sözleşmesinden Doğan Karşılıklı Borçları ;

1.      İşçinin Borçları ;  Çalışma borcu , sadakat borcu, disiplin borcudur. Ayrıca İşçinin  , bizzat çalışma , özenle çalışma, işverene bağımlı çalışma borçları da vardır.

2.      İşverenin Borçları ;  Ücret ödeme borcu, İSG önlemlerini alma borcu, işe uygun işçi çalıştırma borcu, iş nedeniyle gerekli alan araç ve gereçleri tanzim borcu, işçinin buluşlarını ödüllendirme ve ödeme yapma borcudur. 

İŞ HUKUKUNUN KAYNAKLARI NELERDİR VE HANGİ ALANLARDA KİMLERE UYGULANIR ?

Ø  İş Hukukunun Kaynakları ;
          
           İş hukuku kaynaklarını Resmi , Özel ve Uluslararası Kaynaklar olarak üç başlık  altın-da inceleyebilir.

·         Resmi Kaynaklar ;

            İş hukukumuzun temel kaynağını Anayasa oluşturmaktadır. Anayasa hükümleri ; yasama,yürütme ve yargı organlarını idare makamlarını , kurum ve kuruluşlarını birbirine bağlayan temel hukuk kurallarıdır.Anayasadan sonra ise sırasıyla ; Kanunlar, Diğer Tanzimi Kanunlar , Yargısal ve Bilimsel İçtihatlar oluşturmaktadır.
·         Kanunlar ; En önemli kanunumuz 4857 iş kanunu, 854 sayılı Denizler iş kanunu, 5953 Basın mesleğinde çalışanlar ve çalıştıranlar kanunu, borçlar kanunu v.b.
·         Diğer Tanzimi Kanunlar ; Tüzükler , yönetmelikler, Bakanlar kurulu kararlarını,ve genel emirler.
·         Yargısal ve Bilimsel İçtihatlar ; Adli yargı kararları, hakem kararları, yüksek hakem kararları, ara buluculuk kararları , bakanlar kurulu temsil kararıdır.

·       Özel Kaynaklar ;  İş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi, iç yönetmelik, iş yeri uygulamaları, işverenin talimat verme hakkı.

·         Uluslararası Kaynaklar ; Uluslararası çalışma örgütü (İLO) , birleşmiş milletler belgeleri, Avrupa konseyi sözleşmeleri, Avrupa birliği iş hukuku, ikili anlaşmalar.

Ø  İş Hukukunun Hukuku Çevresi Nasıl Sistematize edilerek çizilebilir ;

·              İş hukuku kanunlarının hukuku çevresi ve bireysel iş ilişkileri 4857 sayılı iş kanunları çerçevesinde yapılmaktadır.

Ø  İş Hukukunun Hükümleri Kimler İçin Uygulanır ;

·                              4857 sayılı iş kanununun 4. maddesinde belirtilen ( çıraklar, deniz ve hava taşımacılığı, ev hizmetleri, 50 kişiden az işçi çalıştıran tarım ve orman işleri,el sanatları,sporcular rehabilite edilenler, deniz ve basın çalışanları ) maddeler dışında kalan tüm iş yerlerinin , çalışanlarına , işverenlerine faaliyet konusuna bakılmaksızın uygulanır.

Ø  İş Hukukunun Uygulama alanı nasıl belirlenir ;


·            İnsan kaynakları kapsamına giren ve bir iş yeri kuran, her ne sebeple olursa olsun devreden,devralan, çalışma faaliyetlerini değiştiren yada son veren, iş yeri kapatan işveren, bu durumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının iş yerinin bulunduğu yörenin bölge müdürlüğüne en geç bir ay (30 gün) içinde bildirmek zorundadır.

Soru 1.) İş hukuku nedir ? 
Cevap : 
           Bir iş sözlemesine bağlı olarak , yapılan bir iş yada emek karşılığında ücret ödeme zorunluluğu bulunan kişi(işveren) ve yaptığı iş/emek  karşılığında ücret alan, işverene bağlı olan kişi (işçi) ile devlet arasında ilişkilerini düzenleyen ve inceleyen bir hukuk dalıdır. Kısaca ; İşçi, işveren ve devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır.

Soru 2.) İş Hukukunun Tarihsel Gelişimi Anlatınız?

Batı'da ;

Cevap : 
                   İş hukuku 18 yy. İngiltere'de sanayi devrimi ile başlamıştır. Gelişen sanayi ile İngiltere'den sonra Fransa ve Alman'ya takip etmiştir. Kuzey Amerika'ya yaşanılan göçler sebebi ile Rusya'ya oradan da 19 yy. sonlarına doğru Japonya'da yaşanmıştır.

                   Gelişen sanayi ile bu dönemde yaşanan zorluklar ; çalışma süreleri artmış, işçiler yorgun ve bitap düşmüşler, kadın ve çocuk işçiler zor ve tehlikeli işlerde çalıştırılmış, herhangi bir güvence verilmemiştir. Bunun sonucunda hastalıklar ve ölümler artmış, meslek hastalıkları ortaya çıkmıştır.

                   19 yy. başlarında ise toplum, çalışma faaliyetlerinin iyileştirilmesi yönünde çalışmalara başlamış ve işçinin korunması gereğini anlamıştır.

Türkiye'de ;
             
 
                    Osmanlı İmparatorluğunun kurulmasından sonra gelişen "Ahilik" teşkilatı sayesinde  çalışma hayatının kuralları belirlenmeye çalışılmış ve Tanzimat Döneminde sözlü hukuk kurallarının yerini yazılı hukuk kuralları almıştır.

                    Türkiye'de yaşanan iş hukukun tarihsel gelişimini Cumhuriyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki başlık altında inceleyebiliriz.

 Cumhuriyet Öncesi ; 
·                     1865 yılında Dilaver Paşa Nizamnamesi
·                     1869 yılında Meadin Nizamnamesi
·                     1877 yılında Mecelle
·                     1909 yılında Tatil-i Eşgal
·                     1921 yılında Büyük Millet Meclisi tarafından 151 sayılı Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesi Hukuku Müteallik Kanunu
Cumhuriyet Sonrası ; 
·                     1924 yılında Hafta Tatili Kanunu
·                     1926 yılında Borçlar Hukuku
·                     1936 yılında 3008 sayılı İş kanunu 
·                     1961 yılında Anayasa ( Ülkemizde ilk kez , çalışma hakkı, ücret adaleti, sendika hakkı, grev-lokavt hakkı, dinlenme hakkı,izin hakkı, bu anayasa  ile düzenleme altına alınmıştır.)
·                     1963 yılında Sendika Kanunu
·                     1971 yılında 1475 sayılı İş Kanunu
·                     1982 yılında Anayasa 
·                     2003 yılında 4857 sayılı İş Kanunu
·                     2012 yılında 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
·                     2012 yılında 6356 Sendika ve Toplu Sözleşme Kanunu.
Soru 3.) İş Hukukunun, Hukuk Sistematiğinin İçerisindeki Önemi Nedir ?

Cevap : 
                     İş hukuku ;başta anayasa olmak üzere; medeni hukuku, idare hukuku, ceza hukuku, devletler hususi kanunu, devletler umumi hukuku ile yakından ilgilidir. Ayrıca ; idari ve beşeri alanlarla( fen,matematik,iktisat vb.) ilişki olduğunu belitmek gerekir.

                    Unutulmamalıdır ki İş hukuku önceleri özel hukuk dalı olarak belirlenmiş, daha sonra ise kamu hukukunun bir alt dalı olarak belirlenmiştir. İş hukukunun genç , dinamik ve yenilikçi bir hukuk dalı olması sebebiyle KARMA hukuk dalıdır.
Soru 4.) İş Hukukunun, Temel Konuları Nelerdir ?
              

Cevap : 

                    İş hukukunu belirli bir çerçeve içinde tutmak yanlış olur. Çünkü iş hukukumuz çalışma koşullarına bağlı değişkenlik ve yenilikçi bir yapıya sahiptir. Bu sebeple genel olarak iş hukukunun konularını 2 başlık altında inceleyebiliriz.
·                     Ferdi İş Hukuku ;  İşveren ve işçi arasında kişisel çıkarların ve hakların , çalışma sürelerinin, sözleşme türünün, çalışmanın başlaması ve sona ermesi , izinler , dinlenme süreleri gibi konularda karşılıklı anlaşma sonucunda ortaya çıkan hükümleri konu edinir.
·                     Toplu İş Hukuku ; Tarafların,  kişisel çıkarların ve hakların amaçlarının ötesinde karşı karşıya toplu olarak geldikleri, örgütlü olarak kişilerin hak ve özgürlerini,geliştirilmesini , yol gösterilmesini konu edinmiştir.

Soru 5.) İş Hukukunun, Temel İlkeleri Nelerdir ?

Cevap :   

1.) İşçinin korunma ilkesi            2.) İşçinin yararına yorum ilkesi   3.)Karma hukuk dalı olması
4.) Genç bir hukuk dalı olması    5.) Yenilikçi olması                       6.)  ideolojik ve iktisatlı olması
7.) Özerklik ilkesi                        8.) Gelişime açık olması                9.) Geniş bir alana sahip olması.


Yararlı olması dileğiyle.........................

                  

                          Gökhan DİNLER
Dinler Akademi Eğitim ve Danışmanlık Hiz.
                           Kurucu Müdür 

               www.dinlerakademi.com.tr